Μονοπάτι προς το μέλλον (Β΄) - του Μίκη Θεοδωράκη

Θεωρώ ότι ήρθε η ώρα να εξετάσουμε την σημερινή διεθνή πραγματικότητα από ένα ύψος που να μας επιτρέπει να δούμε την μοίρα του ανθρώπου έξω από τα όρια της παγκόσμιας ιστορίας. Να εξετάσουμε τον άνθρωπο ως μια ενιαία μονάδα ξεκινώντας και περιγράφοντας την σημερινή διεθνή κατάσταση ως τον τελευταίο σταθμό της ανθρώπινης πορείας -έναν σταθμό αδιέξοδο- αποδεικνύοντας ότι η σημερινή παγκόσμια κρίση οφείλεται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος από τη στιγμή που μεταβλήθηκε από θύμα σε θηρευτή στο ξεκίνημα της παγκόσμιας ιστορίας πριν 4-5 χιλιάδες χρόνια, άρχισε την καινούρια πορεία του στρεβλά φτάνοντας από τότε ως σήμερα στο τέρμα αυτής της λαθεμένης επιλογής.

Το λάθος του ήταν ότι τη στιγμή που ύστερα από εκατό χιλιάδες χρόνια κατόρθωσε επί τέλους να επιζήσει και να νικήσει την άγρια φύση και τα άγρια θηρία με το να γίνει από θύμα θηρευτής δεν κατόρθωσε ποτέ ως σήμερα να απαλλαγεί από τον προαιώνιο φόβο και την προαιώνια ανασφάλεια. Τη στιγμή που πάτησε όρθιος και δυνατός στα δυο του πόδια, ο θηρευτής άνθρωπος οδηγήθηκε σε μια ανατροπή των στόχων του. Έχοντας επικρατήσει επάνω στους προαιώνιους θηρευτές του που απειλούσαν την ύπαρξή του επί εκατό χιλιάδες χρόνια, συνέχισε ξεκινώντας τη νηπιακή του ηλικία εδώ και 4-5 χιλιάδες χρόνια, όταν δηλαδή μεταβλήθηκε από θύμα σε θηρευτή και είχε στόχο του όχι πλέον το άγριο περιβάλλον του αλλά τον συνάνθρωπό του.

Αποτέλεσμα ήταν να μην μπορεί να δημιουργήσει ένα ασφαλές περιβάλλον για όλους δημιουργώντας συστήματα εξουσίας, που όλα, από τις πυραμίδες και τον Όμηρο ως σήμερα έχουν μεταβάλει την ανθρωπότητα σε μια αρένα διαρκούς εμφύλιας σύρραξης με θύματα και θηρευτές τους ίδιους τους ανθρώπους. Από όλα τα συστήματα διακυβέρνησης και εξουσίας που δοκιμάστηκαν από τότε έως σήμερα δεν κατόρθωσε κανένα να συμφιλιώσει τον Άνθρωπο σαν μια ενιαία μονάδα ανάμεσα στο ζωικό και το φυτικό βασίλειο και να τον οδηγήσει σε ένα ενιαίο στόχο που είναι η ολοκλήρωση της προσπάθειάς του, που άρχισε πριν εκατό χιλιάδες χρόνια, δηλαδή να ευτυχήσει συνολικά παραμερίζοντας όλες τις ιδιαιτερότητες που ανεφύησαν κατά τη διάρκεια των αιώνων (φυλές, έγχρωμοι, πλούσιοι, φτωχοί, ανεπτυγμένοι και υπανάπτυκτοι). Όλες αυτές οι διαφοροποιήσεις οφείλονται στη ραγδαία ανάπτυξη του Ανθρώπου, κληρονόμου του μοναδικού ζωντανού και όμορφου πλανήτη, της Γης, όπου η ίδια η Φύση που δημιούργησε τον ζωικό και τον φυτικό κόσμο, δημιούργησε και τον άνθρωπο, όμως τον έριξε μέσα σε θανατηφόρες συνθήκες, γυμνό και απροστάτευτο, χωρίς γούνα, νύχια, δόντια, φτερά, σαν ένα κομμάτι τρυφερό κρέας ανάμεσα σε σαρκοβόρα θηρία και μέσα σε καύσωνες και παγετούς.

Στην αρχή, μέσα σε εκατό ανθρώπους θα πρέπει να επιβίωνε ένας. Σιγά-σιγά αυτό το ποσοστό αυξανόταν χάρη στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, δηλαδή της νοημοσύνης του, που τον οδήγησε στην ανακάλυψη μορφών άμυνας και αργότερα επίθεσης, για να φτάσει στη νηπιακή εποχή του ελεύθερου από τους εχθρούς του Ανθρώπου, εποχή που εξακολουθεί να παραμένει νηπιακή ως σήμερα σε σχέση με τα δεκάδες χιλιάδες χρόνια που προηγήθηκαν.

Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι ο Άνθρωπος-Νήπιο απέτυχε να εκμεταλλευτεί τη Δωρεά της Ζωής έχοντας μεταβάλει τη ζωή στον πλανήτη σε μια νέα ζούγκλα, όπου ο Άνθρωπος θύμα απειλείται από τον Άνθρωπο θηρευτή με τις χίλιες δύσμορφες καταδυναστεύσεις πάνω στις οποίες στηρίζει την Εξουσία του.

Αυτές ακριβώς τις μορφές πρέπει να αποκαλύψουμε και να προβάλουμε φωτίζοντας την τραγική πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από τα προσωπεία όλων στων συστημάτων πολιτικής και οικονομικής εξουσίας.

Δεν είμαστε, πιστεύω, ικανοί να ανακαλύψουμε και να προτείνουμε νέα συστήματα αρμονικής διαβίωσης μεταξύ των ανθρώπων εάν δεν κατορθώσουμε να πείσουμε ότι αυτός ο στρεβλός δρόμος με τον οποίο ξεκίνησε τον ιστορικό του δρόμο ο Άνθρωπος, έχει φτάσει στο τέρμα του. Τον έχει οδηγήσει σε ένα ιστορικό αδιέξοδο. Και ότι είναι μάταιο να προσπαθούμε να βρούμε λύσεις μέσα σ’ ένα κόσμο που έχει λησμονήσει την καταγωγή του μαζί με τα κυρίαρχα ένστικτα της ανασφάλειας και του φόβου, που αντί να εκλείψουν, αντιθέτως κυριαρχούν με όλο και μεγαλύτερη δύναμη, όσο μεγαλώνει η απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους θύματα και στους ανθρώπους θηρευτές.

Γιατί αποδεικνύεται ότι ο Άνθρωπος θηρευτής στηριζόμενος στις ακραίες κατακτήσεις του ανθρώπινου πνεύματος έχει αυξήσει τη δύναμή του σε πολλαπλάσιο βαθμό από τη δύναμη της άγριας φύσης και των αγρίων θηρίων που αντιμετώπισε στην προνηπιακή του περίοδο, δηλαδή επί ενενήντα πέντε χιλιάδες χρόνια. Με άλλα λόγια, ο σημερινός Άνθρωπος θύμα βρίσκεται σε χειρότερη θέση από τους μακρινούς έως μακρινότατους προγόνους του, που γυμνοί και αδύναμοι προσπαθούσαν να επιβιώσουν. Απόδειξη ότι και σήμερα, μετά από εκατό χιλιάδες χρόνια, η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει σε μέγιστο βαθμό προβλήματα επιβίωσης. Όχι μονάχα στην Αφρική και την Ασία αλλά και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.

Αυτό που προτείνω εγώ, είναι να βρούμε κι εμείς, όπως οι πρόγονοί μας, το κατάλληλο όπλο. Τη σύγχρονη πέτρα, σίδερο, χαλκό, ακόντιο, για να γλιτώσουμε από την αυξανόμενη δίψα για αίμα και πείνα για σάρκα των σύγχρονων θηρευτών που μας απειλούν.

Σήμερα, με βάση τις πολεμικές βιομηχανίες, κατασκευάζουν βία εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες φορές πιο επικίνδυνη από τα δόντια της αρκούδας και του λύκου και με τους πολέμους (που δημιουργούν οι ίδιοι για να ενισχύσουν τη βία με ακόμα πιο εξελιγμένες πολεμικές βιομηχανίες) δημιουργούν για τους σημερινούς ανθρώπους-θύματα συνθήκες εκατό αν όχι χίλιες φορές χειρότερες από εκείνες των παγετώνων και των περιόδων ξηρασίας που αντιμετώπιζαν οι πρωτόγονοι πρόγονοί μας.. Τότε που τα άγρια ζώα διψούσαν και πεινούσαν για σάρκα και για αίμα. Το ίδιο και οι σημερινοί θηρευτές με τα προϊόντα των βιομηχανιών πολέμου ταϊζουν με σάρκες και με αίμα τα αεροπλάνα και τις βόμβες τους.

Και τότε η άγρια φύση σκότωνε τον Άνθρωπο-θύμα με σεισμούς, λιμούς, αρρώστιες, καταποντισμούς, παγετούς, πλημμύρες, θύελλες, πυρκαγιές. Το ίδιο και τώρα σκοτώνουν τον Άνθρωπο-θύμα με μαζικούς βομβαρδισμούς που μεταβάλλουν ολόκληρες χώρες σε ερήμους σπαρμένες με σάρκες και με αίμα. Είτε άλλες χώρες με την οικονομική ασφυξία που μεταβάλλει ολόκληρες κοινωνίες και λαούς σε ανθρώπινα ερείπια.

Δεν πρέπει λοιπόν να χάνουμε χρόνο, γιατί ο παγκόσμιος πλέον Άνθρωπος θηρευτής, είναι πάνω από σύνορα, λαούς και κράτη. Έτσι ο Τραμπ για παράδειγμα διαφέρει από τον Κιμ μόνο επιφανειακά, γιατί είναι στο βάθος και οι δύο η σημερινή καρικατούρα του Ανθρώπου-θηρευτή με αναβαθμισμένη μορφή βίας: το πυρηνικό ολοκαύτωμα.

Αυτός λοιπόν ο παγκόσμιος θηρευτής θεωρώ ότι μας δείχνει το τέλος της νηπιακής μας ηλικίας και μας προτρέπει να σκεφτούμε πώς θα περάσουμε στο επόμενο στάδιο της ενηλικίωσης του Ανθρώπου.

Εκεί όπου ο Μαρξ εξετάζει τα αποτελέσματα των ταξικών συγκρούσεων προτείνοντας την κοινωνική επανάσταση ως λύση στις κοινωνικές αντιθέσεις, εγώ εξετάζω την επάνοδο στην εποχή της κυριαρχίας των ενστίκτων, της ανασφάλειας και του φόβου, που κυριαρχούν στις σύγχρονες κοινωνίες του δυτικού κόσμου οδηγώντας τις στην πρωτοφανή ανάπτυξη του Ανθρώπου-θηρευτή λόγω της συντριπτικής ανόδου της δύναμης βίας που τους προσφέρει η πρωτοφανής συσσώρευση πλούτου και των μέσων μαζικής καταστροφής.

Σήμερα, η Αντίθεση ανάμεσα στις δυνάμεις των θηρευτών και στους λαούς των θυμάτων (ο Άνθρωπος-θηρευτής εναντίον του Ανθρώπου-θύμα) είναι απείρως πιο έντονη και πιο απεχθής από εκείνη του καπιταλιστικού κόσμου ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, ανάμεσα στην πλουτοκρατία και στο προλεταριάτο. Όπως είναι επίσης ανώτερη από εκείνη των προϊστορικών μας προγόνων, ανάμεσα στον Άνθρωπο-θύμα και στα θηρία-θηρευτές.

Το γεγονός αυτό αφήνει πίσω τις επιδιώξεις ανατροπής και επανάστασης μέσα στις συνθήκες των κοινωνιών του 19ου και του 20ού αιώνα, γιατί πιστεύουμε ότι ζούμε το τέλος της νηπιακής ζωής των τεσσάρων χιλιάδων ετών (σε σχέση με τα 100.000 χρόνια ύπαρξης του ανθρώπου), όπου δεσπόζουν οι εμφύλιες συρράξεις ανάμεσα στον Άνθρωπο-θηρευτή και στον Άνθρωπο-θύμα και τώρα μας χρειάζεται μια νέα εποχή Διαφωτισμού, που θα οδηγεί στην επάνοδο της αντίθεσης του Ενιαίου Ανθρώπου απέναντι στις προκλήσεις της Φύσης και των καιρών, με μοναδικό στόχο, προσπάθεια  και λύση την δυνατότητα του ανθρώπου να απολαύσει την δωρεά της ζωής που προσφέρει ο πλανήτης Γη, ο μοναδικός ευλογημένος ανάμεσα σε όσους γνωρίζουμε μέσα στο Σύμπαν.

Αθήνα, 20.9.2017

Μίκης Θεοδωράκης