ΤΟ ΧΡΕΟΣ, Τόμος Β', Σελ 822 έως 825

Ἀθήνα, 1 Αὐγούστου 1974

1

Τό βασικό πρόβλημα τῆς χώρας μας σήμερα, ὅπως καί χτές, παραμένει τό πρόβλημα τῆς ἐξάρτησης. Ὁ ξένος παράγοντας ἔδειξε ὅτι οἱ Ἀμερικανοί ἐλέγχουν σέ ἀσφυκτικό βαθμό ὅλα τά σημαντικά καί, κυρίως, ὅλα τά δυναμικά «κέντρα ἀποφάσεων», ἀπό ὅπου διαμορφώνεται ἡ ἐθνική ζωή τῆς χώρας. Δέν θά ποῦμε αὐτή τή στιγμή τίνος εἶναι τό λάθος. Ἐκεῖνο πού μᾶς ἐνδιαφέρει εἶναι νά δοῦμε τί ἔγινε στό πρόσφατο παρελθόν, πῶς καί γιατί ἔγινε, γιά νά ἀπαντήσουμε στό ἐρώτημα τί πρέπει νά κάνουμε.

Τό συμπέρασμα ἑφτά χρόνων δικτατορικῆς διακυβέρνησης εἶναι ὅτι ἡ κατάργηση τοῦ λαοῦ ὡς κύριου παράγοντα στή διαμόρφωση τῆς πολιτικῆς ζωῆς μᾶς ὁδήγησε, μέ μαθηματική ἀκρίβεια, στό χεῖλος τῆς ἐθνικῆς καταστροφῆς.

Ὅμως, ἡ χουντική διακυβέρνηση εἶχε αὐτό τό χαρακτηριστικό: ὅτι, δηλαδή, δέν ἦταν τίποτε ἄλλο παρά τό ὄργανο μέσω τοῦ ὁποίου οἱ Ἀμερικανοί ἐφάρμοζαν τήν πολιτική τους στήν Ἑλλάδα. Τό ὄργανο ὅμως αὐτό, ἀποκομμένο καθώς ἦταν ἀπό τόν ἑλληνικό λαό, ὁδηγήθηκε ἀπό λάθος σέ λάθος, ἀπό στραβοπάτημα σέ στραβοπάτημα, ὥς τίς δύο τελευταῖες ἐγκληματικές του πράξεις στό Πολυτεχνεῖο καί στήν Κύπρο. Ἀπό τίς μέρες τοῦ ἡρωικοῦ Νοέμβρη ὥς τό Κυπριακό, τό σύστημα τῆς ἀμερικανοκρατίας εἶχε πιά μπεῖ σέ βαθιά κρίση. Κι ὅταν αὐτή ἡ κρίση πῆρε διεθνεῖς διαστάσεις μέ τήν εἰσβολή τῶν Τούρκων στήν Κύπρο, οἱ Ἀμερικανοί κατάλαβαν ὅτι ἡ στρατιωτική δικτατορία δέν ἔκανε τίποτε ἄλλο παρά νά ὑπονομεύει καί νά δυναμιτίζει τά θεμέλια τῆς ἐθνικῆς μας ζωῆς: μιά σπίθα θά μποροῦσε νά τινάξει στόν ἀέρα τήν Ἑλλάδα, καί κοντά σ’ αὐτήν, ποιός ξέρει, τή νοτιοανατολική πτέρυγα τοῦ ΝΑΤΟ κ.λπ.

Γιά πρώτη φορά, ἴσως, εἶδαν τήν ἑλληνική πραγματικότητα. Καί φοβήθηκαν. Ὄχι, φυσικά, γιά μᾶς. Ἀλλά γιά τά συμφέροντά τους. Φοβήθηκαν –ἀφοῦ στό διεθνές ἐπίπεδο εἰσέπραξαν μιά τρομερή μείωση τοῦ κύρους τους– καί ἀποφάσισαν νά ὑποχωρήσουν. Πῶς ἐκφράζεται αὐτή ἡ ὑποχώρηση στήν ἑλληνική πραγματικότητα;

Ἡ ὁριοθέτηση, ὕστερα ἀπό ἕνα συμβιβασμό, ἐξαρτᾶται ἀπό τά ἀτού πού διαθέτει ὁ καθένας.

Οἱ Ἀμερικανοί εἶχαν:
1) Ἀρνητικά στοιχεῖα: τή βαθιά κρίση στό σύστημα τῆς ἀμερικανοκρατίας, μέ τίς γνωστές ἐσωτερικές καί διεθνεῖς προεκτάσεις καί συνέπειες.
2) Θετικά στοιχεῖα: τόν ἔλεγχο τοῦ κρατικοῦ μηχανισμοῦ καί ὅλων τῶν δυναμικῶν ἐρεισμάτων.

Ὁ ἑλληνικός λαός εἶχε:
1) Θετικά στοιχεῖα: τήν πανεθνική, παλλαϊκή ἑνότητα κατά τῆς χούντας καί τῆς ἀμερικανοκρατίας.
2) Ἀρνητικά στοιχεῖα: ἔλλειψη ἑνιαίας ἀντιστασιακῆς πολιτικῆς σέ παλλαϊκή κλίμακα, ὥστε αὐτή ἡ ἑνότητα νά μπορέσει νά ἀξιοποιηθεῖ καί νά ἀποτελέσει δυναμικό παράγοντα.

Συνεπῶς, μέ βάση αὐτές τίς πραγματικότητες, ὁριοθετήθηκε ὁ συμβιβασμός, πού βεβαίως ἔγινε μέσα στό πλαίσιο τοῦ ΝΑΤΟ καί τῆς ἀμερικανοκρατίας, καί δέν θά χρειαζόταν δά καί μεγάλη πολιτική διορατικότητα γιά νά δεῖ κανείς αὐτές τίς πασίγνωστες ἀλήθειες, πού τίς ξέρει ἀπέξω καί ἀνακατωτά κάθε Ἕλληνας ἡλικίας δέκα ἐτῶν καί ἄνω. Τό πρόβλημα εἶναι ἄν ὑπάρχει οὐσιώδης ὑποχώρηση ἀπό τούς μέν καί οὐσιαστική πρόοδος ἀπό τούς δέ, σέ ποιό βαθμό καί μέ ποιά προοπτική.


2
Ὅτι δέν εἴχαμε μιά θεαματική πτώση χούντας κι ἕνα ριζικό σάρωμα τοῦ συστήματος τῆς ἀμερικανοκρατίας, κι αὐτό τό ξέρουμε. Ὅμως, ποιός φταίει γι’ αὐτό; Φταῖνε ὅλοι ἐκεῖνοι πού, γιά τόν ἕνα ἤ τόν ἄλλο λόγο, δέν βοήθησαν ἤ ἐμπόδισαν νά ἀξιοποιηθεῖ ἡ πανεθνική, παλλαϊκή ἑνότητα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ μέ τή δημιουργία ἑνός ἑνιαίου ἀντιστασιακοῦ φορέα. Γιατί, μόνον αὐτή ἡ δύναμη –ὁ ἑνωμένος πολιτικά καί ὀργανωτικά λαός– θά μποροῦσε τήν ὥρα αὐτή, ἀπό τό Πολυτεχνεῖο καί μετά, ὅταν δηλαδή τό σύστημα περνοῦσε βαθιά κρίση, νά δώσει ὀργανωμένα χτυπήματα καί νά σαρώσει κυριολεκτικά τή χούντα καί τ’ ἀφεντικά της, εἴτε νά προωθήσει –πρός ὄφελος τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ– ἕναν ἐνδεχόμενο συμβιβασμό σέ πολύ πιό μεγάλο βάθος ἀπ’ ὅ,τι εἶναι σήμερα.

Δέν ἔγινε ὅμως αὐτό, καί οἱ εὐθύνες θά ἀποδοθοῦν μπροστά στόν ἑλληνικό λαό. Ἔγινε κάτι ἄλλο, κι αὐτό πού ἔγινε εἶναι ἡ πραγματικότητα. Αὐτήν πρέπει νά ἐξετάσουμε μέ σοβαρότητα καί εὐθύνη, ἄν θέλουμε νά εἴμαστε ἀποτελεσματικοί καί νά συμβάλουμε ὥστε τά γεγονότα νά διαμορφώνονται μέ τρόπο πού νά συμφέρει τόν ἑλληνικό λαό.


3
Ἡ πραγματικότητα εἶναι ὅτι τό σύστημα ὑποχώρησε καί ὁ λαός προχώρησε τόσο, ὅσο οἱ μέν εἶχαν κρίση καί σύγχυση καί οἱ δέ εἶχαν δύναμη. Ποιά ἦταν, ποιά εἶναι ἡ δύναμη τοῦ λαοῦ μας; Εἴδαμε ὅτι ἀπό τήν ἄποψη τῆς συγκεκριμένης πολιτικῆς ὀργάνωσης φρόντισαν οἱ φωτισμένοι του ἡγέτες νά τόν ἀφήσουν γυμνό. Ὅμως, ἀπό τό Πολυτεχνεῖο καί μετά δημιουργήθηκε στό λαό μιά καινούργια δυναμική.

Δηλαδή, ἕνα ρεῦμα κατά τῆς χούντας καί τῶν ἀφεντικῶν της, πού ἔπαιρνε ὅλο καί μεγαλύτερες διαστάσεις καί πού ἦταν φανερό ὅτι ἡ παγίωσή του σέ ἑνιαία πολιτική ἔκφραση δέν ἦταν παρά θέμα χρόνου καί πρωτοβουλιῶν.

Αὐτό τό ρεῦμα, αὐτή ἡ δυναμική, κορυφώθηκε μέ τή γενική ἐπιστράτευση καί τήν ἐθνική τραγωδία τῆς Κύπρου. Καί αὐτή ἡ δυναμική, ἀνάγκασε, βασικά, τούς Ἀμερικανούς σέ οὐσιαστική ὑποχώρηση. Ἑπομένως, στό τραπέζι τῶν διαπραγματεύσεων, ἡ παρουσία τοῦ λαοῦ ἀποτέλεσε τόν ἀποφασιστικό παράγοντα στή διαμόρφωση τῶν γνωστῶν ἀποφάσεων πού ὁδηγοῦν τή χώρα σέ νέα φάση. Σ’ αὐτό τό στάδιο ἡ κυβέρνηση Καραμανλῆ ἀποτελεῖ τήν πρώτη ὑλοποίηση αὐτῆς τῆς δυναμικῆς. Εἶναι τοποθετημένη στά ὅρια τῶν συμβιβασμῶν, πού ὅμως εἶναι ταυτόχρονα καί τό σημεῖο σύγκρουσης αὐτῆς τῆς δυναμικῆς, ὡς συγκεκριμένης ἔκφρασης, μέ ὅλες τίς συγκεκριμένες μορφές τοῦ συστήματος.

Συνεπῶς, αὐτή τή στιγμή ἔχουμε ἕνα σύστημα πού, ὕστερα ἀπό ἑπτάχρονη φθορά, περνᾶ βαθιά κρίση, ὑποχωρεῖ, ὅμως παράλληλα ψάχνει νά βρεῖ τρόπους γιά νά κρατηθεῖ καί νά ξεπεράσει τήν κρίση του. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ἔχουμε μιά νέα δυναμική, πού εἶναι ἡ ἀπόφαση ὅλου τοῦ λαοῦ νά τελειώνει μιά γιά πάντα μέ τή χούντα καί πού πέτυχε ἤδη μιά πρώτη νίκη –τήν κυβέρνηση Καραμανλῆ–, πού αὐτή τή στιγμή ἔχει πρῶτο χρέος νά στερεώσει αὐτή τή νίκη, πράγμα πού σημαίνει ὅτι δέν θά πρέπει νά ἀφήσει τό σύστημα νά συνέλθει ἀπό τήν κρίση του, ὥστε νά εἶναι ἱκανό μεθαύριο νά μπορέσει νά ἀναδιπλωθεῖ καί νά ἀντεπιτεθεῖ, ἄν τό κρίνει σκόπιμο.

Προϋπόθεση γιά ὅλα αὐτά εἶναι νά διατηρηθεῖ αὐτή ἡ δυναμική, καί, κυρίως, νά μήν ἀποπροσανατολιστεῖ, νά μήν μπερδέψει τούς στόχους της: γιά ὅσο διάστημα εἶναι ἀκόμα ἀναγκαῖο, δηλαδή γιά ὅσο διάστημα τό σύστημα βρίσκεται στή θέση του –ἔστω κλονισμένο– θά πρέπει νά σκοπεύουμε καθαρά τόν κύριο στόχο μας, πού εἶναι τό πλέγμα τῆς χούντας, ὅπου καί ὅπως ἐξακολουθεῖ νά ἐκφράζεται.


4
Ἡ διατήρηση καί ἡ ἐνίσχυση αὐτῆς τῆς δυναμικῆς ἀπό τήν πλευρά τῆς κυβέρνησης συνίσταται στή στήριξή της σέ ὅλες ἀνεξαιρέτως τίς δυνάμεις τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, συμπεριλαμβανομένων τῶν κομμουνιστῶν, ὥστε νά ἐκφράζει κάθε στιγμή τή θέληση ὅλου τοῦ λαοῦ καί ν’ ἀφήνει ἀπέξω μόνο τούς χουντικούς, τούς συνεργούς καί τούς κάθε λογῆς προβοκάτορες. Ἀπό τήν πλευρά τοῦ λαοῦ, προϋποθέτει καθολική πολιτική ἐπιστράτευση καί κινητοποίηση, ἐνεργητική στήριξη τῆς κυβέρνησης, ὥστε νά προχωρεῖ μέ ἀποφασιστικό ρυθμό πρός τήν ἐκκαθάριση ἀπό τά χουντικά στοιχεῖα, τά πρόσωπα, τούς μηχανισμούς κ.λπ. καί νά μεταθέτει τά ὅρια τοῦ πρώτου συμβιβασμοῦ ὁλοένα πρός ὄφελος τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Ἡ προοπτική θά πρέπει νά εἶναι τό ὁριστικό τέλος τῆς ἐξάρτησης, τό ξήλωμα τῆς ἀμερικανοκρατίας, ἡ ἐθνική ἀνεξαρτησία.

Ὅμως ἡ μάχη πού δίνουμε σήμερα εἶναι ἡ μάχη γιά τή διατήρηση, τήν ἀξιοποίηση καί τή διεύρυνση αὐτοῦ τοῦ πρώτου προγεφυρώματος πού ὅλοι μαζί δημιουργήσαμε στό σῶμα τῶν μηχανισμῶν, πού χτές ἀκόμα μᾶς κρατοῦσαν αἰχμαλώτους καί φιμωμένους. Μιά νέα ἱστορική εὐκαιρία ἄνοιξε γιά μᾶς. Ἄραγε, θά ἐπωφεληθοῦμε ἀπό αὐτήν ἤ θά παρασυρθοῦμε ξανά σέ νέες ἐγκληματικές περιπέτειες; Αὐτό εἶναι τό δίλημμα τῆς στιγμῆς.

Καί μετά; Τό μετά κρίνεται ἀπό τώρα. Τίποτα δέν μπορεῖ νά γίνει μετά, ἄν τώρα χάσουμε αὐτή τήν κρίσιμη μάχη.